کارگاه تخصصی با عنوان آشنایی با نگرش ها و شیوه های آینده نگاری توسعه شهری در دومین همایش ملی شهرهای فردا، خلاقیت، نوآوری و توسعه پایدار به ریاست دکتر نادر زالی عضو هیات علمی دانشگاه گیلان و حضور دکتر رسول قربانی عضو هیات علمی دانشگاه تبریز و دکتر پویا نخجیرکان برگزار شد.

دکتر رسول قربانی در این کارگاه ضمن تشکر از شهرداری و شورای شهر رشت اظهار داشت: اگر شناخت دقیق و تحلیلی عمیق از مسایل دیروز و امروز نداشته باشیم، نمی توانیم مسیر مناسبی برای آینده بهتر تعریف نماییم. در این راستا؛ انسان برای بهره گیری از ظرفیت های گذشته و حال برای ساختن آینده ای بهتر، فرایند برنامه ریزی را ابداع کرد و آنرا با انباشت تجارب خود هم به لحاظ محتوایی و هم به لحاظ فرایند انجام، روزبه‌روز با نیاز های جدید منطبق ساخت.

عضو هیات علمی دانشگاه تبریز با بیان اینکه فرهنگ شهر و فرهنگ شهری زیستن، از دو منبع اصلی سرچشمه می گیرند گفت: اول، ساکنان خود شهر، که در سطح فردها و گروه ها و جمعیت ها، در پیگیری مسائل روزمره خویش برای آینده، اندیشه می کنند . دوم، حاصل اندیشه پرورانده شده در سایر شهرها- یعنی منبعی که همانند جهانی که بیکران و بی پایان فرض می شود، مرز و حدی نمی شناسد و هر روز شگردی دگر و فنونی نو می آفریند.

وی برنامه ریزی را ابزاری برای بهتر شدن آینده عنوان کرد و افزود: برنامه ریزی ابزار تبدیل اندیشه به عمل است. این ابزار سعی دارد از امکانات محدود برای رفع نیازهای نامحدود حداکثر استفاده بعمل بیاورد. برنامه دو نقش اصلی در فرایند توسعه باید بازی کند هدف گذاری صحیح و دوم تدوین شیوه های مناسب برای نیل به اهداف درست ایفا می کند . فرایند برنامه ریزی که از سال ۱۳۲۷ در ایران شروع شده است متناسب با تجارب جهانی پیش نرفته فرایند برنامه ریزی در بیش از ۵۰ سال قبل از حالت خطی به چرخه ای تبدیل شد و هدف گذاری و رویکرد چند گزینه ای ، ارزیابی در آن مورد تاکید قرار گرفت و بیش از سه دهه از تاکید بر مشارکت های مردمی و رویکرد راهبردی آن گذشته است هنوز در نظام برنامه ریزی ما جا نیافتاده است. شهرهای ما برای آینده با چالش هایی مواجه هستند و آنچه امروز با آن مواجه هستیم حاصل عملکرد گذشتگان است. اگر شناخت دقیق و تحلیلی عمیق از مسائل امروز و گذشته نداشته باشیم نمی توانیم برنامه ریزی مناسبی برای آینده داشته باشیم.

دکتر رسول قربانی مشکلات زیست محیطی، مشکلات اقتصادی، مشکلات اجتماعی، مشکلات کالبدی و مشکلات حمل و نقلی را از ابرچالش هایی دانست که برای داشتن فردایی بهتر با آن مواجه هستیم.

وی با بیان اینکه باید به عنوان جامعه اسلامی به دنبال مفهوم بهشت در قالب آرمانشهر و چشم انداز شهر اسلامی باشیم به روند های جهانی در توسعه شهری اشاره کرد و ادامه داد: رویکردهای نوین در شهرسازی عمدتا بر پایداری محیط زیستی (انرژی های تجدید پذیر، بازیافت، حمل و نقل پاک طراحی سازگار با اقلیم)، هوشمند سازی و فناوری محوری (استفاده از زیر ساخت های دیجیتال ، اینترنت ، وب ها و مشارکت دیجیتال شهروندان)، تاب آوری در مقابل بحران های احتمالی (بلایای طبیعی، شوک اقتصادی، طراحی فضاهای چند منظوره و انعطاف پذیر)، اقتصاد خلاق و نوآور (صنایع خلاق، استارت آپ ها فضاهای نوآور)، انسان محوری و رفاه اجتماعی (قابل زیست فضا برای اقشار مختلف خاصه طبقه نو آور شهری)، هویت و فرهنگ شهری با تاکید بر بازآفرینی و برند شهری تاکید دارد.

وی در پایان به نقش و اهمیت آموزش شهروندان در حکمروایی مؤثر شهری و توسعه پایدار پرداخت و گفت: آموزش شهروندان سبب ارتقای مشارکت ساختاریافته شهروندان، تقویت پاسخگویی نهادهای شهری، توسعه پایدار زیست محیطی، تاب آوری شهری و اشتغال زایی و کاهش نابرابری می گردد.

در ادامه دکتر پویا نخجیرکان، دکترای آینده‌پژوهی، در پنل تخصصی «آشنایی با نگرش‌ها و شیوه‌های آینده‌نگاری توسعه شهری» به ارائه الگوی نوآورانه‌ای با عنوان «حکمرانی هوشمند مبتنی بر سایبرنتیک آینده‌نگر سناریومحور» (IR-FSC) پرداخت.

دکتر پویا نخجیرکان درباره این الگو گفت: این الگوی بدیع با استفاده از اصول سایبرنتیک (مدیریت سیستمی و خودتنظیمی)، آینده‌نگری و طراحی سناریوهای مختلف پیش روی ایران آینده، راهکاری نوین برای حکمرانی کشور متناسب با جغرافیای سیاسی زیست بوم ایران و الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت ارائه می‌دهد. هدف اصلی این الگو کاهش نابرابری منطقه‌ای، افزایش پایداری زیست‌محیطی و تغییر پارادایم حکمرانی از طریق تمرکززدایی هوشمند و هوش آینده نگر است.

زالی رییس نشست نیز به چالش ها و ناترازی های کشور اشاره کرد و آن را ناشی از برنامه ریزی در گذشته دانست. وی واژه ناترازی را واژه مهربانانه ورشکستگی عنوان کرد و  بر چگونگی رفع نقص ها در بحث های آینده نگارانه تاکید کرد.